Παχυσαρκία

Με τον όρο παχυσαρκία εννοούμε την αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε αύξηση της ποσότητας του λίπους που περιέχει, και αφορά οποιοδήποτε άνθρωπο.

Σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση της Π.Ο.Υ. (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) η παχυσαρκία έχει χαρακτηρισθεί νόσος, και συνεπώς σαν τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Θεωρείται πολυπαραγοντική που κύριο λόγο παίζουν η γενετική, η νευροχημεία και η ψυχολογία. Ανάλογα με το αίτιο που την προκαλεί διακρίνεται σε εξωγενή και ενδογενή.

Αιτίες

Τα αίτια που οδηγούν στην παχυσαρκία δεν έχουν πλήρως διερευνηθεί. Αντίστοιχα, δεν είναι πάντα εύκολο να καθορισθούν με βεβαιότητα για τον κάθε παχύσαρκο. Ενοχοποιούνται γενετικοί, μεταβολικοί, ενδοκρινικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες χωρίς να αποκλείεται σε ένα άτομο να συνυπάρχουν και να δρουν αθροιστικά περισσότεροι από ένας παράγοντες κινδύνου.


Ο βασικός μηχανισμός έχει σχέση με την πρόσληψη θερμίδων που υπερβαίνουν τις ενεργειακές ανάγκες του ατόμου.



Ο τρόπος ζωής:
Η καθιστική ζωή σε συνδυασμό με την κακή διατροφή είναι η κύρια αιτία της παχυσαρκίας στο δυτικό κόσμο. Παρά το γεγονός ότι το μορφωτικό επίπεδο έχει διεθνώς ανέβει και οι πληροφορίες για τη σωστή διατροφή βρίσκονται παντού γύρω μας, φαίνεται ότι τρώμε πολύ, γρήγορα και κακής ποιότητας τροφή. Παράλληλα, ασκούμαστε όλο και λιγότερο, κοιμόμαστε λιγότερο, παίρνουμε περισσότερα φάρμακα και απομακρυνόμαστε από τα πρότυπα της υγιεινής ζωής.

Αποτέλεσμα είναι να προσλαμβάνουμε περισσότερες θερμίδες από όσες καταναλώνουμε και να αυξάνεται το ποσοστό λίπους στο σώμα.

Η κληρονομικότητα:
Επιστημονικές μελέτες δείχνουν πως στον έλεγχο της πρόσληψης βάρους εμπλέκονται διάφορα γονίδια, επιδρώντας σε σωρεία παραμέτρων, όπως η όρεξη, ο βασικός μεταβολισμός, η κατανομή λίπους, οι διατροφικές προτιμήσεις, η επιθυμία για άσκηση, κτλ. 

Πολλές από αυτές τις μελέτες έχουν γίνει σε δίδυμα αδέλφια, και φαίνεται πως η κληρονομικότητα μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της παχυσαρκίας σε ποσοστό έως και 70%. Για να εκδηλωθεί όμως η οποιαδήποτε προδιάθεση στην παχυσαρκία, πρέπει να επιδράσουν και εξωγενείς, μη γενετικοί παράγοντες όπως η προσφορά αρκετών και κακής ποιότητας θερμίδων και η έλλειψη άσκησης. 

Ενδιαφέρον έχει η θεωρία ότι τα “γονίδια της παχυσαρκίας” κατά το παρελθόν έδρασαν ευεργετικά γι’ αυτό και μεταδόθηκαν στις επόμενες γενεές με τη διαδικασία της φυσικής επιλογής. Σε παλαιότερες, δηλαδή, εποχές, τα μεγαλύτερα αποθέματα λίπους σήμαιναν και μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης σε περιόδους λιμού. Φυσικά αυτή η φυσική επιλογή είναι πλέον άχρηστη σε κοινωνίες με σταθερή προσφορά τροφής. 

Αξίζει να αναφερθεί πως υπάρχουν και ορισμένα σπάνια κληρονομούμενα σύνδρομα που σχετίζονται με αδυναμία ελέγχου του σωματικού βάρους και την ανάπτυξη παχυσαρκίας. Παράδειγμα τέτοιου συνδρόμου συνιστά το σύνδρομο Prader-Willi που χαρακτηρίζεται από ακατάσχετη όρεξη, υπογοναδισμό, ελλιπή ανάπτυξη και διαταραχές της μάθησης. Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας σε γενετικά σύνδρομα πρέπει να γίνεται μόνο από ειδικευμένα κέντρα.

Η παχυσαρκία ως αποτέλεσμα άλλων νόσων:
Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ορισμένες ασθένειες, ή και φάρμακα μπορεί να προδιαθέτουν σε παχυσαρκία. Παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων αποτελούν ο υποθυρεοειδισμός, το σύνδρομο Cushing, ή και κάποιες άλλες σπάνιες ορμονικές διαταραχές. 

Φυσικά, ασθένειες της ψυχικής σφαίρας όπως η βουλιμία, οι διαταραχές λήψης τροφής και υποχονδριακή υπερφαγία οδηγούν επίσης σε παχυσαρκία. Από φαρμακευτικές ουσίες ενοχοποιούνται τα στεροειδή (κορτιζόνη), τα αντιψυχωσικά φάρμακα και ορισμένες θεραπείες υπογονιμότητας.


Οι «ασθενείς» με ΔΣΜ > 50 δεν θα γεράσουν. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι στο βιβλίο Guinness, δεν έχει καταχωρηθεί υπερβολικά παχύσαρκος άνθρωπος άνω των 40 ετών, αλλά κι εμείς εάν προσπαθήσουμε να θυμηθούμε κάποιον γνωστό μας υπερβολικά παχύσαρκο ηλικιωμένο, πιθανώς να μην μπορέσουμε.

Επιπτώσεις

 Οι «ασθενείς» με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) > 50 δεν θα γεράσουν. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι στο βιβλίο Guinness, δεν έχει καταχωρηθεί υπερβολικά παχύσαρκος άνθρωπος άνω των 40 ετών, αλλά κι εμείς εάν προσπαθήσουμε να θυμηθούμε κάποιον γνωστό μας υπερβολικά παχύσαρκο ηλικιωμένο, πιθανώς να μην μπορέσουμε.


   Η παχυσαρκία συνδέεται με μια σειρά ασθενειών που αφορούν όλα τα συστήματα του ανθρωπίνου σώματος. Έτσι δημιουργούνται προβλήματα από το:


α) αναπνευστικό σύστημα

β) καρδιαγγειακό σύστημα

γ) εκφυλίσεις μεγάλων αρθρώσεων

δ) αύξηση χοληστερίνης, σακχάρου, χολολιθίαση, λιπώδη διήθηση ήπατος.

ε) γυναικολογικά προβλήματα

στ) αυξημένη συχνότητα σε καρκίνο

ζ) αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών μετά από εγχειρήσεις

η) ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργούνται από την κοινωνική απόρριψη και απομόνωση.

θ) επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη

Πρόγνωση

Το σπουδαιότερο όμως από όλα αυτά είναι ότι πρέπει να εξασφαλισθεί η πλήρης συνεργασία του ασθενούς και του θεράποντος ιατρού, διότι πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η προσπάθεια για απώλεια του περιττού σωματικού βάρους δεν τελειώνει με κάποιου είδους επέμβαση, αλλά ξεκινά την επομένη της εγχειρήσεως. Ο ασθενής δεν παύει να είναι κάποιος καταναλωτής που από μόνος του πρέπει να ψάξει και να επιλέξει τον καλό επιστήμονα, τη σωστή μέθοδο μέσα από την σωστή ενημέρωση, την ανθρώπινη συμπεριφορά που του προσφέρεται, γιατί με τον θεράποντα ιατρό του θα συμπορευτούν μαζί πιθανώς αρκετά χρόνια.

Θεραπεία

Η θεραπεία της παχυσαρκίας διακρίνεται σε συντηρητική και χειρουργική. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η συστηματική και ελεγχόμενη από τον διατροφολόγο σωστή διατροφή, το ενδογαστρικό μπαλόνι και τα φάρμακα (Acomplia, Reductil Xenical), σε συνδυασμό με σωστή και συστηματική σωματική άσκηση.

 Οι χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται στην θεραπεία της παχυσαρκίας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στην πρώτη ανήκουν αυτές που περιορίζουν την χωρητικότητα του στομάχου και στην δεύτερη αυτές που δημιουργούν δυσαπορρόφηση ή συνδυασμό και των δύο.

    Στις περιοριστικού τύπου επεμβάσεις ανήκουν:

α) η κάθετη γαστροπλαστική,

β) ο ρυθμιζόμενος γαστρικός δακτύλιος και

γ) η sleeve γαστρεκτομή που αποτελεί ίσως την πιο ιδανική λύση στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας σήμερα.


    Στις επεμβάσεις που δημιουργούν δυσαπορρόφηση ανήκουν

α) τα διαφόρων ειδών γαστρικά by-pass και

β) οι χολοπαγκρεατικές παρακάμψεις.


Μια ξεχωριστή κατηγορία αποτελεί ο γαστρικός βηματοδότης, που όμως ακόμη βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο (κάτι ανάλογο με τον βηματοδότη που τοποθετείται στην καρδιά).

 Οι λόγοι που μας οδήγησαν στην συγγραφή και δημοσίευση αυτού του άρθρου είναι ότι πρέπει να υπάρξει μια σωστή ενημέρωση και τοποθέτηση στο θέμα της παχυσαρκίας. Πιστεύουμε ότι αποτελεί την πρώτη από τις σύγχρονες «ασθένειες του πολιτισμού» με χρόνια μορφή και σαν τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται ώστε να μην προσλάβει διαστάσεις πανδημίας και αποτελέσει μια σύγχρονη μάστιγα για την ανθρωπότητα.

 Τέλος, η παχυσαρκία θεωρείται πλέον μία από τις σοβαρότερες επιδημίες του 21ου αιώνα. Σχετίζεται με την εμφάνιση πολλών νοσημάτων και αυξημένη θνησιμότητα, για αυτό τόσο η πρόληψη όσο και η αντιμετώπιση της απασχαλούν ιδιαιτέρως την επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα η χειρουργική της παχυσαρκίας αποτελεί ουσιαστικά τη μοναδική μέθοδο απώλειας σημαντικού αριθμού κιλών, με παράλληλη δυνατότητα διατήρησης του αποτελέσματος για σημαντικά μακρύτερο χρονικό διάστημα.
 Οι συχνότερες επεμβάσεις νοσογόνου παχυσαρκίας που πραγματοποιούνται στις μέρες μας είναι οι:

• Ρυθμιζόμενος Γαστρικός Δακτύλιος (Adjustable Gastric Band)
• Eπιμήκης Γαστρεκτομή (Sleeve Gastrectomy)
• Γαστρική Παράκαμψη (Gastric Bypass)
• Χολοπαγκρεατική Εκτροπή.